Επιτροπή Ηθικής και Δεοντολογίας της Έρευνας

Την αίτηση έγκρισης υπογράφει και υποβάλλει πάντοτε ο Επιστημονικά Υπεύθυνος της έρευνας/ερευνητικού προγράμματος ή (σε περίπτωση πτυχιακών εργασιών και μεταπτυχιακών/διδακτορικών διατριβών) ο Επιβλέπων Καθηγητής.

Δεν μπορείτε να ζητήσετε από την ΕΗΔΕ του ιδρύματος, εφόσον η έρευνα έχει ξεκινήσει ή ολοκληρωθεί. Εξαίρεση αποτελεί η περίπτωση που για ένα έργο απαιτείται η έγκριση της ΕΗΔΕ για την κατάθεσή του, στο έργο δεν έχουν κατατεθεί τα εργαλεία συλλογής δεδομένων (π.χ. τα ερωτηματολόγια), επειδή αποτελούν μέρος του έργου. Στην περίπτωση αυτή, η άδεια δίδεται για το συνολικό έργο, αλλά θα πρέπει να δοθεί ξεχωριστή άδεια σε μεταγενέστερο χρόνο για τη συλλογή δεδομένων, όταν τα εργαλεία για τη συλλογή δεδομένων οριστικοποιηθούν.

Ναι. Σε περίπτωση καταγγελίας, η Ε.Η.Δ.Ε. αποφασίζει το αργότερο μέσα σε δεκαπέντε ημέρες από την υποβολή της καταγγελίας. Αν μέσα στην προθεσμία αυτή δεν εκδοθεί απόφαση, η καταγγελία θεωρείται ότι έχει απορριφθεί.

Η πρόταση ερευνητικού έργου που υποβάλλεται για έγκριση από την Ε.Η.Δ.Ε., πρέπει απαραιτήτως να περιλαμβάνει ερωτηματολόγιο (εφ΄ όσον υπάρχουν) και συνοπτική έκθεση σχετικά με την καταλληλότητα και συμβατότητα του ερευνητικού έργου με την ισχύουσα νομοθεσία.

Στην έκθεση αυτή ο επιστημονικός υπεύθυνος προσδιορίζει αν ο σκοπός και η μεθοδολογία του ερευνητικού έργου συμβιβάζονται με τις αρχές της ηθικής και τη νομοθεσία (όχι απλή αναφορά). Δείτε και το αντίστοιχο πρότυπο.

Η ΕΗΔΕ αξιολογεί την ερευνητική πρόταση και:
α. την εγκρίνει,
β. προβαίνει σε συστάσεις και σε εισηγήσεις για την αναθεώρησή της, εφόσον προκύπτουν ηθικά και δεοντολογικά κωλύματα. Οι συστάσεις και εισηγήσεις πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένες. Στην περίπτωση που η ΕΗΔΕ προβεί σε συστάσεις ή/και εισηγήσεις, η/ο αιτούσα/ών οφείλει να καταθέσει εκ νέου την αίτηση συμμορφούμενη/ος με αυτές. Αν με την εκ νέου κατάθεση της αίτησης διαπιστώνεται συμμόρφωση της/του αιτούσας/ούντος, η ΕΗΔΕ εγκρίνει την πρόταση, διαφορετικά προβαίνει εκ νέου σε συστάσεις. Η διαδικασία αυτή δεν δύναται να επαναληφθεί περισσότερο από τρεις φορές.

Η/Ο ενδιαφερόμενη/ος ενημερώνεται εγγράφως για την απόφαση σε διάστημα πέντε εργασίμων ημερών από τη συνεδρίαση. Οι αποφάσεις της ΕΗΔΕ είναι δεσμευτικές για τις/ους ερευνήτριες/ητές και το ΕΛΜΕΠΑ.

Στις διδακτορικές διατριβές απαιτείται για την τριμελή επιτροπή και τον υποψήφιο διδάκτορα, για τη μεταπτυχιακή ή πτυχιακή εργασία για τον επιβλέποντα καθηγητή και τον φοιτητή και για τα επιστημονικά/ερευνητικά προγράμματα (καινοτομώ, ΕΣΠΑ κλπ) για τον  επιστημονικά υπεύθυνο και τους συμμετέχοντες που θα έχουν πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα των συμμετεχόντων.

Κατ’ αρχήν, η επ’ αμοιβή συμμετοχή ενός ερευνητή σε χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα δεν αποτελεί αφ’ εαυτής περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων αλλά νόμιμο δικαίωμα του ερευνητή και ως τέτοιο πρέπει να δηλώνεται. Περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων αποτελεί, ωστόσο, οποιαδήποτε άλλη οικονομική απολαβή ή προσδοκία τέτοιας απολαβής ή οφέλους από χρηματοδότη της έρευνας ή οποιονδήποτε τρίτο που πιθανόν εξαρτά συμφέροντα από την έρευνα και τα αποτελέσματά της. Συνεπώς, εάν ο ερευνητής λαμβάνει αμοιβή, αυτή πρέπει να δηλώνεται ως τέτοια και να κατονομάζεται ο χρηματοδότης, συνυποβάλλεται δε και η δήλωση μη σύγκρουσης συμφερόντων, και αποτελεί αρμοδιότητα της ΕΗΔΕ να ελέγξει εάν πληρούνται οι όροι ηθικής και δεοντολογίας της έρευνας.

Αν η νομοθεσία προβλέπει έγκριση ή αδειοδότηση του έργου από άλλη αρμόδια δημόσια υπηρεσία, διοικητικό όργανο ή ανεξάρτητη διοικητική αρχή, η σχετική απόφαση της Ε.Η.Δ.Ε. δεν υποκαθιστά την εν λόγω έγκριση ή αδειοδότηση.

Τα χρηματοδοτούμενα ερευνητικά έργα που, κατά δήλωση του επιστημονικού υπευθύνου, περιλαμβάνουν έρευνα στον άνθρωπο, σε υλικό που προέρχεται από άνθρωπο, όπως γενετικό υλικό, κύτταρα, ιστοί και προσωπικά δεδομένα, σε ζώα ή στο περιβάλλον, φυσικό και πολιτιστικό, υποβάλλονται υποχρεωτικά για έγκριση στην Ε.Η.Δ.Ε. και το έργο δεν μπορεί να αρχίσει να υλοποιείται στο Α.Ε.Ι. ή τον ερευνητικό φορέα, αν δεν λάβει προηγουμένως τη σχετική έγκριση.

Το έντυπο πληροφόρησης ενημερώνει τον συμμετέχοντα με γραπτές πληροφορίες και σε γλώσσα που αυτός καταλαβαίνει, για θέματα που σχετίζονται με την έρευνα, όπως τον σκοπό, τις διαδικασίες που θα εφαρμοστούν τα στοιχεία των ερευνητών κλπ.

Η υπογραφή του εντύπου συναίνεσης, που είναι ένα διαφορετικό έντυπο, συχνά επισυναπτόμενο μετά το έντυπο πληροφόρησης, υποδηλώνει ότι ο συμμετέχων στην έρευνα εγγράφως δηλώνει ότι έχει κατανοήσει όλα όσα του έχουν αναφέρει γραπτώς και προφορικώς οι ερευνητές, ότι μπορεί να αποσυρθεί από την έρευνα και να το δηλώσει, ότι οι πληροφορίες που δίνει είναι ανώνυμες κλπ. Στο έντυπο συναίνεσης υποχρεωτικά πρέπει να υπάρχει η υπογραφή του ερευνητή, του συμμετέχοντα, καθώς και η ημερομηνία συλλογής των δεδομένων.

Προσωπικά δεδομένα είναι κάθε πληροφορία που αναφέρεται σε και περιγράφει ένα άτομο, όπως: στοιχεία αναγνώρισης (ονοματεπώνυμο, ηλικία, κατοικία, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση κλπ.), φυσικά χαρακτηριστικά, εκπαίδευση, εργασία (προϋπηρεσία, εργασιακή συμπεριφορά κλπ), οικονομική κατάσταση (έσοδα, περιουσιακά στοιχεία, οικονομική συμπεριφορά), ενδιαφέροντα, δραστηριότητες, συνήθειες».

Ευαίσθητα χαρακτηρίζονται τα προσωπικά δεδομένα ενός ατόμου που αναφέρονται στη φυλετική ή εθνική του προέλευση, στα πολιτικά του φρονήματα, στις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές του πεποιθήσεις, στη συμμετοχή του σε συνδικαλιστική οργάνωση, στην υγεία του, στην κοινωνική του πρόνοια, στην ερωτική του ζωή, τις ποινικές διώξεις και καταδίκες του, καθώς και στη συμμετοχή του σε συναφείς με τα ανωτέρω ενώσεις προσώπων. Τα ευαίσθητα δεδομένα προστατεύονται από τον Νόμο με αυστηρότερες ρυθμίσεις από ότι τα απλά προσωπικά δεδομένα.

Εφόσον οι συμμετέχοντες στην έρευνα (δείγμα) δεν θα γνωρίζουν την Ελληνική γλώσσα ή το έργο κατατίθεται στην Αγγλική γλώσσα, η περίληψη και η κατάθεση των εγγράφων των ερευνητών/ΕΥ στη ηλεκτρονική αίτηση θα γίνει στην αγγλική γλώσσα και στη συνοπτική έκθεση πρέπει να κατατεθεί εκτεταμένη περίληψη στην ελληνική γλώσσα.

Εφόσον το ερευνητικό έργο είναι σε άλλη γλώσσα εκτός της ελληνικής και αγγλικής, το ερευνητικό πρωτόκολλο, το έντυπο πληροφόρησης και συναίνεσης θα πρέπει να κατατεθούν  στην αγγλική γλώσσα  και στη συνοπτική έκθεση πρέπει να κατατεθεί εκτεταμένη περίληψη στην ελληνική γλώσσα.

• Καταγραφή των αξόνων της συνέντευξης ή και των ερωτημάτων στο ερευνητικό πρωτόκολλο, όταν ήδη έχουν προσδιοριστεί.
• Ενημέρωση στο έντυπο πληροφόρησης ΚΑΙ στο έντυπο συναίνεσης για τις περιπτώσεις που η διαδικασία της συνέντευξης περιλαμβάνει μαγνητοφώνηση ή βιντεοσκόπηση.
• Υποχρέωση του εντύπου πληροφόρησης και του εντύπου συναίνεσης να είναι και στη γλώσσα του ατόμου από το οποίο θα ληφθεί συνέντευξη, εάν δεν γνωρίζει επαρκώς την ελληνική γλώσσα.
• Ενημέρωση για τον τρόπο αντιμετώπισης τυχαίων ή απροσδόκητων ευρημάτων σε ερωτηματολόγια ή συνεντεύξεις των συμμετεχόντων.

Ο όρος «τυχαία ή απροσδόκητα ευρήματα» αναφέρεται στα ευρήματα μιας έρευνας που έχουν συνέπειες στην ψυχική ή σωματική υγεία ή/και την αξιοπρέπεια του συμμετέχοντα (λ.χ. ανάκληση τραυματικής εμπειρίας, διαπίστωση τέλεσης έκνομης πράξης -ασχέτως εάν δύναται να αποτιμηθεί ποινικά ή όχι-, πρόκληση άγχους ή δυσφορίας κ.ά.) και τα οποία ανακαλύπτονται συμπτωματικά, χωρίς να εμπίπτουν στον αρχικό σκοπό της έρευνας. Σε τέτοια περίπτωση, το ερευνητικό πρωτόκολλο πρέπει να περιλαμβάνει προτάσεις αντιμετώπισης τέτοιων ευρημάτων, με στόχευση τον σεβασμό και την προστασία της αξιοπρέπειας του συμμετέχοντα.